پزشکی بازساختی و سلول‌های بنیادی

به گزارش روابط عمومی و اموربین الملل ستاد توسعه علوم و فناوری های سلول های بنیادی دکتر سید مصطفی منزوی در سومین جشنواره ملی علوم و فناوری های سلول های بنیادی و پزشکی بازساختی در بخش جایزه ملی با ارائه ایده‌ای با موضوع "جلوگیری از ارتشاح سلول‌های لوکمیک به سیستم عصبی مرکزی با استفاده از آنتی‌بادی‌های نوترالیزان ضد پروتئین SPARC" بعنوان ایده برتر مورد تقدیر قرار گرفت.

وی که متولد 1364 در شهر مشهد است، بخاطر علاقه به علوم تجربی از دوران کودکی و همچنین زمینه خانوادگی فعالیت در حوزه پزشکی و درمان، به تحصیل در رشته پزشکی در دانشگاه علوم پزشکی مشهد پرداخت. پس از فراغت از تحصیل، به سبب سوابق پژوهشی، از طریق بنیاد ملی نخبگان جهت طی نمودن دوران خدمت سربازی موفق به دریافت بورسیه پژوهشی از دانشگاه علوم پزشکی آجا شد. وی در حال حاضر دانشجوی دکترای تخصصی رشته علوم سلولی کاربردی دانشگاه علوم پزشکی تهران است. با او در خصوص این حوزه از دانش و موفقیت کسب شده، گفتگویی داشته‌ایم:

1- چه عاملی باعث شد به حوزه علوم سلولهای بنیادی و پزشکی بازساختی علاقه‌مند شوید؟

در طی دوران تحصیل در رشته پزشکی، با افراد مختلفی که در اثر ابتلا به بیماریهای صعب‌العلاج دچار عوارض جدی و گاه برگشت‌ناپذیری شده بودند، در ارتباط بودم و متوجه شدم که بسیاری از بیماریها با روش‌ها و داروهای موجود بطور مؤثری قابل درمان نیستند. مطابق سوگندنامه پزشکی، این مسئولیت بر عهده پزشکان است که همواره در پی کاهش آلام و رنج های مردم باشند و از این رو پژوهش در جهت یافتن درمان های جدید همواره توصیه شده است. در نتیجه، پس از فارغ التحصیلی از دوره پزشکی عمومی، تلاش خود را در جهت مطالعه و پژوهش در علوم بنیادی‌تر معطوف کردم و توانستم در دو پروژه سلول درمانی برای بیماریهای روماتولوژیک در دانشگاه علوم پزشکی مشهد بعنوان همکار طرح مشغول شوم که البته هر دو طرح به نتایج موفقیت‌آمیزی ختم شدند و از این طریق به‌تدریج به حوزه سلول درمانی و پزشکی بازساختی علاقه‌مند شدم. در سال 1394 و به دنبال دیدار با دبیر محترم ستاد توسعه علوم و فناوری‌های سلولهای بنیادی، دکتر حمیدیه، در حاشیه کنگره ای در شهر مشهد و راهنمایی ایشان، به رشته PhD علوم سلولی کاربردی علاقه‌مند شدم و همان سال از طریق آزمون دکترای تخصصی وزارت بهداشت در همین رشته در دانشگاه علوم پزشکی تهران پذیرفته شدم.

2- ایده شما چه کاربردی برای درمان بیماریهای صعب العلاج و حوزه سلامت دارد؟

در طول دو سال ونیم گذشته به سبب همراهی با اساتید فرهیخته و ارزشمندی نظیر جناب آقای دکتر حمیدیه و جناب آقای دکتر کجباف زاده، معضلات و مشکلات مبتلایان به بیماریهای صعب العلاج خصوصا کودکان مبتلا به سرطان، را بیش از گذشته احساس کردم. شایعترین سرطان دوران کودکی سرطان خون یا لوکمی است که باعث عوارض جدی برای مبتلایان می‌شود و یکی از کشنده‌ترین عوارض درگیر شدن سیستم عصبی مرکزی به سبب تهاجم سلولهای سرطانی به مغز است. در حال حاضر شیمی‌درمانی وسیع بعلاوه رادیوتراپی کرانیال، تنها رویکرد درمانی موجود برای این دسته از بیماران در داخل کشور هستند که البته خالی از عوارض جدی (نظیر کاهش هوش و توانایی مغزی) نبوده و البته ممکن است بطور کامل نیز مؤثر نباشند. لذا، اگر بتوان با استفاده از نوعی از ایمنی‌درمانی و تقویت سد خونی مغزی، زمینه ارتشاح سلولهای سرطانی به داخل سیستم عصبی مرکزی را از بین برد، می‌توان از بدو امر از درگیرشدن سیستم عصبی مرکزی به سلولهای سرطانی و به تبع آن لزوم درمانهای تهاجمی جلوگیری کرد. در ایده پیشنهادی اینجانب که در سومین جشنواره ملی علوم و فناوریهای سلول های بنیادی و پزشکی بازساختی حائز عنوان ایده برتر شد، هدف تقویت سد خونی مغزی از طریق ایمنی درمانی با استفاده از آنتی بادی خنثی‌کننده علیه پروتئین‌هایی خاص است که بدین وسیله زمینه ارتشاح و نفوذ سلول های سرطانی به داخل مغز از بین می‌رود. ذکر این نکته را ضروری می‌دانم که برگزاری رقابت جایزه ملی بصورت سالانه بستر انگیزشی قدرتمندی را برای محققین و دانشجویان حوزه علوم سلولهای بنیادی فراهم آورده است که منافع و اثرات خود را در طی سال های آتی نمایان خواهد کرد و از این بابت به سهم خود از متولیان برگزاری آن سپاسگزارم.          

3- آینده علوم سلولهای بنیادی و پزشکی بازساختی را چگونه ارزیابی می کنید؟

بدون شک آینده این حوزه از علم، با اکتشافات و دستاوردهای اخیر و همچنین تلاشهایی که در سطح ملی و بین المللی توسط محققین و دانشجویان در حال انجام است بسیار درخشان خواهد بود. دیر نیست که بسیاری از بیماریهای صعب العلاج و ناتوانی‌های جسمانی با استفاده از این علوم درمان‌پذیر شوند و از این طریق حوزه سلامت عمومی ارتقا یابد. با این وجود، این نکته را نباید از نظر دور داشت که پژوهش‌های کاربردی این حوزه از دانش نیازمند سرمایه‌گذاری و اختصاص بودجه‌های قابل توجه است. در این رابطه، در یکی دو سال اخیر با توجه به مسائل اقتصادی و نوسانات ارزی، هزینه تهیه مواد اولیه و تجهیزات چندین برابر شده است، در حالیکه میزان پژوهانه اختصاص‌یافته از دانشگاه‌ها به پایان‌نامه‌ها و طرح‌های دانشجویی در 5 سال گذشته ثابت باقی مانده است. لذا چنانچه متولیان امر خواهان ارتقای سلامت جامعه و حفظ جایگاه کشور در میان 15 کشور برتر حوزه علوم سلولهای بنیادی و پزشکی بازساختی باشند، می‌بایست زمینه حمایت از دانشجویان و محققین را از طریق اعطای پژوهانه گسترش دهند. از سوی دیگر، زحمات ستاد توسعه علوم و فناوری‌های سلول‌های بنیادی با همکاری سازمان غذا و دارو و همچنین مدیریت پیوند معاونت درمان وزارت بهداشت در تدوین آیین‌نامه‌های مرتبط با فراهم‌آوری و تولید محصولات سلولی و همچنین آیین‌نامه راه‌اندازی مراکز پزشکی بازساختی و سلول درمانی، تصویری امیدبخش برای فارغ التحصیلان رشته‌های مرتبط را فراهم آورده است.