پزشکی بازساختی و سلول‌های بنیادی

محققان ایرانی با استفاده از فناوری پرینت سه بعدی، نرم افزارهای مورد استفاده برای بازسازی، استفاده از مواد زیستی و استفاده از سلول های بنیادی اقداماتی تاثیر گذار در بازسازی ناحیه فک و صورت انجام دادند.

به گزارش مرکز ارتباطات و اطلاع رسانی معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری، تصادف، از دست دادن دندان یا ناهنجاری های مادرزادی از مهمترین عواملی است که در ناحیه دهان، فک و صورت عارضه ایجاد می کند. ناحیه ای که بافت های از دست رفته ای زیادی را به همین دلایل دارا است و بازسازی آن نیز چالشی مهم برای بیمار محسوب می شود.

در گذشته استفاده از استخوان خود فرد برای درمان استفاده می شد البته هنوز هم به وفور کاربرد دارد و با پیشرفت فناوری تغییرات زیادی در این حوزه ایجاد شد.

محمد بیات رئیس مرکز تحقیقات پیشرفته جراحی‌های فک و صورت بیمارستان شریعتی درباره پیشرفت ها در این حوزه بیان کرد: در حال حاضر با استفاده از فناوری پرینت سه بعدی، نرم افزاهای مورد استفاده برای بازسازی، استفاده از مواد زیستی و استفاده از سلول های بنیادی در این حوزه گام هایی رو به جلو برداشته شده است. در گذشته هر یک از این حوزه ها به صورت جداگانه و در قالب خدمات مهندسی ارائه می شد اما در حال حاضر در این مرکز هر یک از این فناوری ها در کنار یکدیگر قرار گرفتند تا شاهد پیشرفت بیشتر باشیم.

بیات ادامه داد: با شکل گرفتن این ایده در مرکز تحقیقات جراحی های فک و صورت برای استفاده از خدمات مهندسی و ایجاد یک بخش متمرکز این مجموعه راه اندازی شد. بر این اساس مرکز پیشرفته جراحی های فک و صورت و یک شرکت دانش بنیان مرتبط نیز شکل گرفت. تا به حال توانمندی نرم افزاری و طراحی برای بازسازی ناحیه فک و صورت بدست آمده است. همچنین تسلط بر حوزه پرینت سه بعدی و شرکت های دانش بنیان فعال در این حوزه مشغول فعالیت هستند و ساخت پروتزها را انجام می دهند.

وی همچنین گفت: برای ترمیم و بازسازی ناحیه فک قرینه‌سازی از تصویر طرف مقابل (mirroring) تکنیکی است که بیشترمورد استفاده قرار می گیرد. در این روش سمت آسیب دیده با توجه به سمت سالم بازسازی می شود. اما از انجا که از این روش نم یتوان در بیمارانی که دو سمت صورتشان دچار آسیب شده است استفاده کرد، با استفاده از سی تی اسکن افراد سالم اطلسی برای ناحیه فک و صورت تهیه شد تا بازسازی در موردهای دو طرفه نیز به درستی انجام شود. در این اطلس تعداد قابل توجهی نمونه های افراد سالم وجود دارد.

رئیس مرکز تحقیقات پیشرفته جراحی‌های فک و صورت همچنین درباره استفاده سلول های بنیادی در بازسازی ناحیه فک و صورت بیان کرد: حال که محققان با توانمندی خود تا مرحله طراحی و تولید اطلس با موفقیت پیش آمده اند، قدم بعدی استفاده از پلیمرهای بایو اکتیو و استفاده از سلول های بنیادی است. 

وی همچنین گفت: تحقیقات در این حوزه با موفقیت در آزمایشگاه صورت گرفته است. هر چند استفاده از سلول های بنیادی نیازمند تجهیزات و هزینه بالا است و تحت پوشش بیمه نیز قرار ندارد. و از انجا که تهیه یک مجموعه سلول بنیادی برای یک پروتز بزرگ هزینه زیادی دارد اغلب بیماران توان پرداخت آن را ندارند.

وی در پایان درباره موفقیت محققان کشور در این مرکز در مورد بازسازی صورت یک بیمار با استفاده از فناوری های نوین گفت: برای این بیمار 33 ساله با استفاده از چاپگر سه بعدی و اطلس طراحی شده، پروتز ساخته شد. تمامی مراحل طراحی و تولید پروتزها و طراحی و تولید اطلس توسط متخصصان ایرانی در مرکز تحقیقات جراحی‌های پیشرفته فک و صورت دانشگاه علوم پزشکی تهران و شرکت دانش‌بنیان طب دیجیتال است.