پزشکی بازساختی و سلول‌های بنیادی

به گزارش روابط عمومی و امور بین الملل ستاد توسعه علوم و فناوری های سلول های بنیادی، چهل و پنجمین جلسه کارگروه شرکت‌های دانش ‏بنیان ستاد با حضور دکتر حمیدیه دبیر ستاد، دکتر سلطانی نژاد مدیر فناوری، تجاری سازی و بازار و با حضور بیش از 30 نفر از نمایندگان شرکت‎های فعال در حوزه سلول ‏های بنیادی و پزشکی بازساختی و متخصصین علاقه مند به این حوزه در تاریخ 18ام اردیبهشت ماه 1401 در محل معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری برگزار گردید. در این جلسه به منظور دریافت حمایت های مادی و معنوی از ستاد، فناوران از شرکت های مختلف 9 طرح فناورانه ارائه کردند.

در ابتدا مهندس یاری از شرکت دایا دانش گستر آرمان به ارائه دو طرح " گسترش خط تولید سوزن بیوپسی" و " تولید سوزن پورت شیمی درمانی" پرداخت. شرکت دایا دانش گستر آرمان که در سال 1387 تأسیس شد با تجهیزات جراحی عمومی در مشهد شروع به کار کرد و با توسعه فعالیت های دانش بنیان خود توانست در سال 1399 به عنوان اولین تولید کننده سوزن های بیوپسی در ایران دانش‎بنیان شود. انواع سوزن های تولیدی این شرکت که جهت نمونه برداری از بافت های سرطانی جهت تشخیص انواع سرطان و بیماری های خونی کاربرد دارد، کاملا قابل مقایسه با برند های برتر در سراسر جهان می باشد.

در ادامه دکتر جدیری شیخ زاده از دانشگاه علوم پزشکی تبریز به ارائه طرح با عنوان " انتخاب اسپرم مبتنی بر هوش مصنوعی با کمترین میزان شکست DNA در روش ICSI " پرداخت. علیرغم اهمیت بسیار زیاد DNA اسپرم برای تولید مثل انسان، در حال حاضر هیچ روشی برای ارزیابی کیفیت DNA بدون آسیب رساندن به اسپرم فرد قبل از انتخاب بالینی وجود ندارد. در حال حاضر در روش ICSI جنین شناسان اسپرم را بر اساس انواع معیارهای ریخت‌شناسی و حرکتی و بدون اطلاع از وضعیت DNA آنها انتخاب می کنند. هدف اصلی پروژه طراحی شبکه عصبی کانولوشنی عمیق برای یادگیری بر روی مجموعه‌ای از حدود هزار سلول اسپرم با کیفیت DNA شناخته‌شده است تا سیستم بتواند کیفیت DNA را تنها از روی تصاویر bright-filed پیش‌بینی کند. این فرآیند انتخاب یادگیری عمیق مستقیماً با انتخاب اسپرم مبتنی بر میکروسکوپ دستی سازگار است و می‌تواند با ارائه پیش‌بینی‌های سریع از کیفیت DNA در انتخاب اسپرم سالم تر کمک شایانی به جنین شناسان بکند.

پس از آن دکتر نیکوکار از دانشگاه شهید صدوقی یزد به ارائه طرح " مهندسی بافت رحم جهت درمان بیماریهای ناباروری " پرداخت. در سال های اخیر، پیشرفت در درمان سرطان، میزان بقای بیماران سرطانی را به طور قابل توجهی بهبود بخشیده است. یکی از علائم نازک شدن اندومتر، ناباروری می باشد. زنانی که دیواره داخلی رحم در آن ها نازک می باشد، ممکن است دچار مشکلات باروری شوند، زیرا برای لانه گزینی و رشد جنین، یک آندومتر سالم با ضخامت مناسب لازم است. سندروم آشرمن می تواند در اثر خراش جراحی یا تمیز کردن دیواره رحم ایجاد شود. جراحی داخل رحمی برای خلاص شدن از شر فیبروم ها یا ترمیم نقایص ساختاری ممکن است منجر به سندروم آشرمن شود. التهاب غشای مخاطی رحم (آندومتریوز) یا عفونت ناشی از توبرکلوسیس یا برخی بیماری های عفونی دیگر نیز ممکن است باعث این بیماری شوند که این بیماری منجر به نازایی می شود.

همچنین دکتر سجودی از دانشگاه دانشگاه تربیت مدرس به ارائه طرح " تولید آنتی بادی های منوکلونال ضد کرموزوم های جنسی به منظور تعیین جنسیت و جداسازی اسپرم های نر و ماده انسان" پرداخت. تقریبا 50 درصد موارد ناباروری ناشی از عوامل مردانه است. فن‌آوری‌های کمک باروری (ARTs) امکان غلبه بر ناتوانی اسپرم‌های این بیماران را برای بارور کردن تخمک و تولید فرزندان زنده و سالم فراهم می‌کند، اما کارایی تکنیک‌های مختلف هنوز پتانسیل بهبود دارد. بر اساس آخرین گزارش های انجمن اروپایی تولید مثل انسانی و جنین شناسی (ESHRE) و مراکز کنترل و پیشگیری از بیماری های ایالات متحده (CDC)، درصد زایمان در هر چرخه ART در سال های 2014 و 2016 21 و 22 درصد بوده است. به ترتیب. در میان دلایل این کارایی نسبتاً پایین، کیفیت اسپرم‌ها به‌عنوان حیاتی ذکر شده است و وجود درصد بالایی از اسپرم‌های آسیب‌دیده با DNA در انزال بیماران احتمالاً یکی از عوامل اصلی کاهش نتایج ART است. بنابراین، یکی از چالش‌های اصلی در پزشکی تولید مثل، اطمینان از بالاترین کیفیت اسپرم‌های مورد استفاده در ARTها و به‌ویژه از نظر یکپارچگی ژنتیکی است. آخرین تکنیک‌ها برای تهیه و انتخاب اسپرم‌های انسانی با تمرکز بر مواردی که برای بهبود یک یا چند پارامتر اثبات رسیده‌اند در این طرح دنبال خواهد شد تا یک روش بسیار کارا از نظر انتخاب اسپرم با وپژگیهای: یکپارچگی ژنتیکی اسپرم، ظرفیت لقاح، تولید جنین، و بقای آزمایشگاهی، و همچنین میزان بارداری و زایمان به دنبال لقاح آزمایشگاهی (IVF) و تزریق داخل سیتوپلاسمی اسپرم (ICSI) ارائه شود.

پس از آن دکتر درخشان از دانشگاه علوم پزشکی ایران طرح " بررسی تاثیر ژل آمنیون در پیشگیری از چسبندگی پس از عمل در بیماران مبتلا به اندومتریوز" را ارائه کرد. سلول های بنیادی مشتق از امنیون دارای کاربردهای گسترده ای در زمینه ی داروسازی و زیست پزشکی است.یکی از جالب ترین خصوصیات فراورده های امنیون فعالیت ضد باکتریایی، ضد التهاب، ضد انژیوژنز، ضد فیبروز و روش نوینی برای درمان اختلالات التهابی و زخم سوختگی است. استفاده ازفراورده های امنیون از ان جهت که مشابه بافت بدن است توجه زیادی را به خود جلب کرده است و یک استراتژی جدید برای بازسازی بافت اسیب دیده به دلیل زیست سازگاری خوب و تجزیه پذیری خوبی که دارد، میباشد. در مرور متون انجام شده از امنیون و مشتقات ان تاکنون در درمانهای ناباروری استفاده نشده است و در این مطالعه بیماران نابارور با علت اندومتریوز وسیع و درگیری تخمدانها (اندومتریوما) که کاندید عمل جراحی اصلاح اندومتریوز هستند و با انجام سونوگرافی قبل از عمل بیماری انها تشخیص داده شده است، تحت درمان لاپاراسکوپی قرار میگیرند و پس از اتمام عمل جراحی با ژل امنیون که بصورت محلول هموژن روی محل های جراحی شده ریخته می شوند بعد از عمل، جهت بررسی و فالواپ تحت سونوگرافی قرار میگیرند. و از نظر موفقیت درمانهای ناباروروی در 6 ماه اول بعد از عمل و عوارض 6 و 12 ماه بعد از درمان پایش می شوند.

پس از آن طرح " طرح جامع پایش شخصی باروری و بانک ذخیره سازی اسپرم" توسط نماینده شرکت فرافن سلامت پایدار ارائه شد. صنعت بانک های اسپرم، زیر مجموعه ای از صنعت کلینیک های باروری است و شامل امکانات پزشکی است که به افراد در باردار شدن کمک می کنند. در واقع بانک اسپرم مکانی برای نگهداری و ذخیره سازی اسپرم به‌ صورت منجمد برای مدت طولانی است. در این بانک ها تجهیزاتی نیاز است که بتواند اسپرم انسان را جمع‌‌آوری، منجمد، ذخیره و نگه‌ داری ‌کند. اسپرمی که در بانک اسپرم نگه ‌داری می‌شود یا به‌ منظور اهدا به زوج‌های نابارور و استفاده در روند لقاح مصنوعی یا IVF به‌کار گرفته می‌شود، یا به‌منظور استفاده‌های آتی توسط فرد ذخیره می‌شود.

 در ادامه مهندس مقدمی از شرکت صنایع اتاق تمیز بهار به ارائه طرح با عنوان " طراحی و ساخت ایزولاتور با کاربری سلول و ژن درمانی" پرداخت. طراحی و اجرای ایزولاتور امکان فراوری سلول با روش باز در محیط‌های با درجه تمیزی پایین تر مانند کلاس C (یا حتی D) فراهم خواهد شد. همچنین تولید همزمان نمونه های مختلف در یک اتاق امکانپذیر خواهد شد. همین امر هزینه های اولیه ساخت فضا و نگهداری آنرا به صورت چشمگیر کاهش خواهد داد. به دلیل کاهش الزامات رفتار و پوشش در محیط های آسپتیک فرآیند تولید نیز user friendly خواهد بود با این ایده که سرعت فرایندی این نوع تحقیقات را افزایش دهد، طراحی و تولید خواهد گردید. بدلیل این که این تجهیز کاملا مستقل از واحد های دیگر می باشد لذا کنترل و پایش فرایند بسیار دقیق تر خواهد بود و در مقایسه با نمونه های خارجی با هزینه کمتر و با کیفیت هم تراز قابل ارائه خواهد.

به عنوان آخرین طرح دکتر عبدالوهاب از شرکت دانش‎پژوهان فرتاک طب به ارائه طرح " طراحی و تولید رومیپلوستیم " پرداخت. ترومبوسیتوپنی ایمنی (ITP) یک اختلال خود ایمنی است که باعث می‌شود سیستم ایمنی بدن پلاکت‌های خودش را از بین ببرد. پلاکت‌ها سلول‌هایی در خون هستند که موجب بند آمدن خونریزی و تشکیل لخته خون می‌شوند. تعداد بسیار پایین پلاکت‌ها موجب کبودی و خونریزی شدید می‌شود. Romiplostim (رومیپلوستیم) با نام تجاری Nplate در دنیا فروخته می شود، یک آنالوگ فیوژن پروتئینی از ترومبوپوئیتین (TPO) است که با اتصال به گیرنده TPO انسانی مسیرهای رونویسی درون سلولی را از طریق c-Mpl فعال می کند تا تولید پلاکت ها را افزایش دهد. این دارو هم اکنون در انحصار کشور امریکاست و توسط شرکت داروسازی Amgen تولید می شود. هزینه بالای این دارو در ایران و عدم دسترسی همه بیماران به این مهم نیاز به بومی سازی این دارو به شدت احساس می شود.

همچنین لازم به ذکر است پس از ارائه هریک از طرح ها برخی از حاضرین و بالخص سرمایه گذاران نمایندگان شتابدهنده های حاضر در جلسه به ارائه نقطه نظرات خود در خصوص موارد مطرح شده پرداختند.